axuni s.m.
0.1 assuna, assuni, assunj, axuni, axuni.
0.2 Da axa. || Non si accoglie l’etimo proposto da Ambrosini (1977: 71), dal fr. aisson.
0.4 Cit. tutte le occorrenze.
0.5

Anche s.f.: assuna.
Polir.: firiri di l'assuna 1.2.1.

0.6 NNell’entrata lessicale si opta per la grafia -x-, che alterna con -ss- per indicare la sibilante palatale sorda debole.
0.8 AScobar: axuni.
Valla: ø.
0.8 BDel Bono: asciuni.
Vinci: ø.
Pasqualino: asciuni.
Mortillaro: asciuni.
Biundi: asciuni.
Traina: asciuni.
Macaluso Storaci: asciuni.
VS: asciuni1.
0.8 CTLIO: asciuni.
0.9 Rossella Mosti 29.12.2021.
ISSN 2975-111X
1 Ascia grande.

[1] Bresc/2014 (333) - 1436 Inventario, pag. 929.26: Scivilia massarie existencia intus domum curatuli in massaria: imprimis vommere septem, juga septem furnita, barbuxie quinque, securis una magna. Item axia una, axuni unum ad picum. || Es. integrato in contesto lat.

[2] Gl F ScobarXVIL (1519) - Voc. bilingue, pag. 40b: axuni axa grandi dolabra.

1.1 [Armi] Scure (da combattimento).

[1] ValMaxXIVU - Accursu di Cremona, Valeriu Maximu, ms. A, [V, 1, 20], vol. 2, pag. 15.18: Di lu quali animu se issi li Cappuani avissiru usatu per lu imperiu di Ruma inscontra di Hannibal, issi non avirianu dunata materia a li crudili seguri oy assuni di araiari incontra d’issi.

[2] ValMaxXIVU - Accursu di Cremona, Valeriu Maximu, ms. A, [II, 2, 6], vol. 1, pag. 76.18: Ma la nostra citati, la quali impliu tuttu lu mundu di maravilyusi exempli, avi assunj di li imperaduri bagnati di lu propriu sangui. || Cfr. Val. Max., II, 7, 6: «at nostra urbs, quae omni genere mirificorum exemplorum totum terrarum orbem replevit, imperatorum proprio sanguine manantes secures».

1.2 [Armi] Sorta di mannaia (usata per la decapitazione).

[1] ValMaxXIVU - Accursu di Cremona, Valeriu Maximu, ms. A, [IX, 15, 8], vol. 2, pag. 235.16: Ca essendu la hunestati di sua matri un pocu strazata, riturnandu commu per iocu la suspiciuni incontra la matri di lu preturi, se divingiau plù arditame[n]ti ca non convinia ad homu suiectu a li soy virghi et a li assuni. || Cfr. Val. Max., IX, 14, ext. 3: «quam virgis et securibus subiecto conveniebat ultus est».

1.2.1 S.f. Fras. Firiri di l’assuna: decapitare.

[1] ValMaxXIVU - Accursu di Cremona, Valeriu Maximu, ms. A, [II, 2, 6], vol. 1, pag. 77.3: Ca per certu tu, Postumiu dittaturi, cumandasti que Aulu Postumiu, lu quali tu avivi ingendratu per succediri a ti et a li cosi tuy [[...]] tu dicu, cumandasti que issu fussi firutu di la assuna...