VSM - Vocabolario del Siciliano Medievale

http://artesia.unict.it/vsm


[ Visualizzazione standard - Elenco voci - Copia voce ]

aratru s.m.

0.1 arati, arato, aratro, aratru, aratu.
0.2 Lat. aratrum (DELI2 s.v. arare).
0.3 EneasXIVF - Angilu di Capua, Istoria di Eneas, ms. A: 1.
0.4 Cit. tutti i testi.
0.5 Le forme arati, arato, aratu si spiegano per dissimilazione r-r se non sono da considerarsi piuttosto derivati dal lat. volg. *ARATUM (per cui cfr. LEI s.v. aratrum).
Polir.: aratru cavallaru 1.1; mìttiri l'aratru 2.
0.7 1 [Agr.] Aratro. 1.1 [Agr.] Locuz. Aratru cavallaru: aratro caratterizzato da una stanga centrale (timone) curvata; aratro curvo. 1.2 Meton. Attività agricola. 2 Fras. Mìttiri l'aratru: devastare.
0.8 AScobar: aratu.
Valla: ø.
0.8 BDel Bono: aratru, aratu.
Vinci: aratu.
Pasqualino: aratu.
Mortillaro: aratu.
Biundi: aratu.
Traina: aratu.
Macaluso Storaci: aratru, aratu.
VS: aradu, arata, aratu.
0.8 CTLIO: aratro.
0.9 Alessandra Sciuto 06.02.2025.
ISSN 2975-111X

1 [Agr.] Aratro.

[1] EneasXIVF - Angilu di Capua, Istoria di Eneas, ms. A, [QUINTU LIBRU], pag. 95.26: Intratantu Eneas cum unu aratu signau la chitati et cummandau ki in killu locu habitassiru tucti killi ki non putianu navigari...

[2] ConquestaXIVRT - Simuni da Lentini, La Conquesta di Sichilia, CAPITULU XXIX, pag. 135.16: Poy si partiu lu Conti et vinnisindi in Cusencza, ca li Cosintini si arribellavanu a lu duca Rugeri, sou niputi, et infra tri iorni tutti li vigni et tutti li aulivi li taglaru et misirunchi lu aratu et poy si parteru.

[3] CaternuXIVR - Angelo Senisio, Caternu, pag. 65.7: eu abbati Angilu mi concordai cum ser Bonayutu di Deutiallegra di siminari zo ki simigni si ponu siminari in lu Burgectu, di cagnabu oy linu oy omne altra simigna, cum kistu pactu ki nui li damu quattru boi et lu aratu furnutu et ipsu mecti la sua persuna...

[4] Bresc/2014 (436) - 1450 Inventario, pag. 1261.15: Item arati dui.

[5] EneasXVS - Angilu di Capua, Istoria di Eneas, ms. B, 5.73: Intratanto Eneas cum uno arato signao la citati et comandao chi in quillo loco habitassero tucti quilli chi non potiano veniri, et arecumandaoli a Aceste, lo quali fo multo contento et allegro de tali signoria.

[6] Gl F ScobarXVIL (1519) - Voc. bilingue, pag. 28b: aratu istrumentu aratrum.


[Per cit. evangelica]. || Cfr. Lc 9, 61-62: «Nessuno che ha messo mano all'aratro e poi si volge indietro, è adatto per il regno di Dio».

[7] VitiiVirtutiXIVB - Libru di li vitii et di li virtuti, [190], pag. 286.14: Unde lu nostru Signuri dissi in lu Evangeliu: «Cui mitti la manu a l'aratu et riguarda indiretu, non est dignu di lu riami di celu», kì comu quillu ki mina so carru guarda tuttu iornu dinanti di sì per beni conduchiri lu so carru, cusì divi fari quillu lu quali mitti manu a l'aratu di penitencia et di religioni: tuttu iornu divi haviri li ochi di lu cori, ço est lu intendimentu et la voluntati a ço ki est dinanti et non a quillu ki est diretu.

[8] EpistulaEustXVS - Epistula di misser sanctu Iheronimu ad Eustochiu, CAPITULO I, pag. 4.13: Non si conveni, sì comu Christu dissi, chi poi chi lu homu ha misu la manu in lu aratu, si revolta daretru...


1.1 [Agr.] Locuz. Aratru cavallaru: aratro caratterizzato da una stanga centrale (timone) curvata; aratro curvo.

[1] Gl F ScobarXVIL (1519) - Voc. bilingue, pag. 28b: aratu cavallaru aratrum curvum.


1.2 Meton. Attività agricola.

[1] ValMaxXIVU - Accursu di Cremona, Valeriu Maximu, ms. A, [IV, 4, 5], vol. 1, pag. 172.4: Eciandeu quilli strariki, li quali eranu riquesti da lu aratu a chò que fussiru facti consuli, a sou delectu travultavannu arandu li sterili et estuusissimi campi di Pupinia et commu per delicij rumpianu grandissimi toki di terra con multu suduri?


2 Fras. Mìttiri l'aratru: devastare.

[1] ConquestaXIVRT - Simuni da Lentini, La Conquesta di Sichilia, CAPITULU XXIX, pag. 135.16: Poy si partiu lu Conti et vinnisindi in Cusencza, ca li Cosintini si arribellavanu a lu duca Rugeri, sou niputi, et infra tri iorni tutti li vigni et tutti li aulivi li taglaru et misirunchi lu aratu et poy si parteru.