calcara s.f.
0.1 calcara, calcari, calchara, carcara, ccalcara.
0.2 Lat. (fornacem) calcariam (LEI s.v. calcaria).
0.4 Att. anche in testi malt.
0.5

0.8 AScobar: calcara.
Valla: ø.
0.8 BDel Bono: carcara.
Vinci: carcara.
Pasqualino: carcara.
Mortillaro: carcara.
Biundi: carcara.
Traina: carcara.
Macaluso Storaci: carcara.
VS: carcara.
0.8 CTLIO: calcara.
0.9 Rossella Mosti 12.02.2024.
ISSN 2975-111X
1 Costruzione in muratura destinata alla cottura della calce; fornace.

[1] Gl DeclarusXIVM - Angelo Senisio, Declarus, 112r, pag. 62.22: Fornax cis... furnus, calchara, fornachi.

[2] CaternuXIVR - Angelo Senisio, Caternu, pag. 418.5: Item allugammu ad mastru Chiccu per murari la calcara ad tr. j et g. x per iornu et dedimuli per caparra flurini unu.

[3] CaternuXIVR - Angelo Senisio, Caternu, pag. 423.14: Item per spisa di la vita di pani et vinu et carni per tucti li homini fin ki la calcara fu cocta unc. ij tr. v. Summa zo ki muntau la calcara fin ki fu cocta, senza lu aitu di li frati ed altri homini di la casa ki nchi aitaru, unc. viiij tr. xxvj g. x.

[4] Rinaldi/2005 (140) - 1383 Note di spesa, pag. 287.23: Item per biviraiu di li infanti di la calcara gr. iij.

[5] LunarioXVM - Lunario Bibl. Marciana, [1] <Aries>, pag. 57.13: Nota, quandu la Luna est in lu sinnu di Aries [[...]] 8 Bonu è di mettiri focu a ccalcara.

[6] InventarioPaternoXVIA - Inventario di A. Paternò, XXXII, pag. 60.30: et dictu miu chanu confina hoc modo videlicet: di la cantunera di dicta vigna, per la via undi si va a Calata Rosata et veni a la calcara, la quali eu haiu factu, et passa per li Roccaczi et traversa la via puplica...

[7] Fiorini/2016 (143) - 1514 Presentazione lettera viceregia, pag. 157.12: Item, actento quista citati teni uno capitulo viceregio supra lu taglari di li spini chi non si pozano taglari fina lu primo jorno di Augusto, per custodia di li quali è data pena di XV carlini a lu Capitaneo di la citati [[...]]; chi plaza ad Sua Illustri Signuria providiri chi quillo anno chi la Universitati non xamia li calcari sive fornachi di cauchina non havendo misteri di li dicti ligna, li Jurati poczano licenciari post festum Apostolorum Petri et Pauli et tucto homo pocza taglari li dicti spini ad so usu et opu.

[Con rif. agli sterpi usati per alimentare il fuoco della fornace].

[8] Wettinger/1993 (222) - 1462 Discussione del consiglio cittadino, pag. 249.5: <Item laudat ki si faza la calcara di li spini di lu ridumi et ki li [***] et ki li spini sianu portati.> Item ki lu murammeri hagia una uncia ultra ki so soldu et faza la maramma continue et ki si faza la maramma de hora.

1.1 [Come luogo di martirio, con rif. alla temperatura elevata sprigionata dal fuoco].

[1] SCristinaXVP - S. Cristina, Vita, pag. 761.16: A cquistu suchessi unu tyrannu chamatu Iulianu, lu quali fichi allumari una carcara et poy chi fichi gictari dintru a santa Cristina, undi per septi iorni stecti là dintra santa Cristina in la carcara beni allumata, cantandu cum li santi angili et andandu per la carcara cum ipsi et rumasi inlesa et unu pilu di la sua persuni non fu maculata.

[2] SCristinaXVP - S. Cristina, Vita, pag. 761.21: Audendu <quistu>, Iulianu tirannu dissi ki kistu era arti magica ki fachia santa Cristina, ki stava intra la carcara et non si putia ardiri.

[3] MeditacioniXVGQ - Meditacioni di la vita di Christu, [31], pag. 133.12: Assay meglu varria eu esseri intra la calcara di focu di Nabucdonosor, rigi di Babillonia, cum Sidrac, Misac et Adenago insenbla cum ipsu, comu eranu ipsi, ki esseri in tucti li bactagli oy gauyi di kistu mundu...

[4] AlfabetìnXVS - Trad. del servizio della Pentecoste, pag. 17.3: «Li corpora vosteri esserajjnu fatti cinira immenzu la calcara de lu focu ardenti. Si forza e potiri avi lu Deu vosteru Illu scanperà a bui».

1.2 Estens. Sorgente di fuoco (rif. a un vulcano).

[1] CantoEtnaXVC - Andria di Anfusu, Canto sull’eruzione dell’Etna, 56, pag. 43: Ancor prochessi un altru grandi reu / fiumi di focu di l'altra gran calcara, / lu qual mi criyu c'à mossu Tipheu; / ixiu ad Randazu, comu si declara / da cui lu vidi sì forti currenti / ki era a lluy pena et morti di mannara.